Domineert het existentiële boven de illusie, ik bedoel gaat de economische werkelijkheid vόór op de politieke illusie. Hebben de bakens van de vrijheid en welvaart de afgrond van de egalitaire politieke bestuursvorm nodig? Een samenleving is voor mensen en door mensen en niet voor politici want die maken overal een puinhoop van zoals Stefan Zweig opmerkt[1]

Politiek is een luxe en een avontuur. J.F.Kennedy was de mening toegedaan dat de beste politicus de man is die niet teveel nadenkt over de politieke gevolgen van zijn handelen [2]. De economiste Suzan Strange merkt op “Meestal is de waarheid dat de politicus een econoom, politicoloog of een versie van de geschiedenis “heeft gehuurd” om zijn beslissingen te legitimeren”[3]. Orwelliaanse uitgedrukt ‘Politiek taakgebruik is ontworpen om leugens waarheidsgetrouw en respectabel te laten klinken, en een schijn van solidariteit te geven aan pure lucht”[4]. Daarbij corrumpeert macht en voor Machiavelli zijn schijn en leugen in de politiek onvermijdelijk.[5]

Waar politiek de essentie voorafgaat zijn er voldoende historische feiten van politieke bureaucratische uitbuitingen met armoede van materie en geest, met verwoesting van de menselijkheid. Denken we maar aan de twintigste-eeuwse ismes, dogmatische politieke modellen zoals de communisme, socialisme, stalinisme, het maoïsme, fascisme, totalitarisme, militarisme maar ook andere klassieke bestuursmodellen oa waar de economische macht de politieke macht heeft overgenomen en de verkiezingsdemocratie leidt tot oligarchische machtsconcentratie. Waarbij de tsunami van politieke en bureaucratische regelgevingen in het midden van een politiek niemandsland armzielige inspanningen-om-zichzelf zijn zonder enige maatschappelijk nut of – betrokkenheid. Democratie is maar één van politieke modellen om vrijheid en welzijn op te bouwen voor een zo breed mogelijke populatie. Democratie is een geesteshouding, een spirituele geloofsbelijdenis. Het ongelukkige van het actuele democratisch model is dat haar burgers verslaafd geraken aan een zonnedemocratie[6] waarbij de burgers, met hun onverzadigbare behoeften, als een zonnebloem zich richten naar de zon, de overheid, die alle wensen vervult. Hun hoofden alle gericht naar de heersende macht. Niet lovenswaardig maar de moed om eigen verantwoordelijkheid op te nemen is niet het sterke punt van deze sunflower citizins. Verslaafd dat het politieke het reële moet voorafgaan, verdoofd de zijns-vraag.

Een zonnesamenleving die kijkt naar de zon hoopt dat alles gratuite gegeven kan worden en verschuift haar privaat verantwoordelijkheid naar de publieke sfeer , de vermeende veilige vleugels van een geïnstitutionaliseerde maatschappij. Vergetende dat een maatschappelijke dynamiek vereist dat de onzekerheid belangrijker is dan zekerheid. De blinde onredelijkheid van de massa die hunkert naar de public-relation democratie, die de burger bedient van-wieg-tot-graf, en anderzijds de massale dumping van de privaat besognes in de publieke sfeer als een publieke stortplaats vereist dringend curatieve ingrepen teneinde een leefbare maatschappij te kunnen uitbouwen en dit pakt met de duivel te ontmijnen.

Het politiek instrument democratie is geen waarborg voor vrijheid en is verankerd in de illusie van de mathematische gelijkheid. Politiek is niet de bindende factor in de maatschappij maar eerder een polariserende factor en het gevaar voor de implosie en immobiliteit van een samenleving ligt altijd op de loer. Parlementaire democratie, merendeel onbeschaamd hanengevecht met gebrek aan dossierkennis, is een egalitaire illusie, een macabere politiek institutioneel gedrocht ter handhaving van een bepaalde zich verrijkende politieke en bureaucratische kaste waar politieke inteelt schering en inslag is geworden. Een machtsspel op kosten van de burgers die liever lijdt aan een burgerlijk masochisme dan zijn verantwoordelijkheid op te nemen. Dat het actueel democratisch model de wil van het volk vertegenwoordigd is de meest demonische Faustiaanse volksverlakkerij en een geestelijk verarming. Ik sluit mij aan bij de stelling “Pour gouverner mieux, il faudrait gouverner moins”[7].  Als we de gigantische economische innovaties en creativiteit van de laatste 100 jaren overzien dan zijn de politieke modellen blijven steken in de percepties van vorige eeuw. Er is een politieke vergetelheid dwz het gebrek aan politieke institutionele innovaties noch aansluiting met de virtuele wereld en haar snelheid. Daarnaast hebben we het drama van de implementatie van de marktwerking, met haar invisible hand, in de publieke sfeer waardoor de bureaucratische onmenselijkheid van dwang en bestraffing enorm is vergroot. Competitie is het domein van de markt en niet van de dwangmatige staatsmacht want dit leidt tot vijandschap tussen het eigen en algemeen belang, de privaat en publieke sfeer, en creëert vriend en vijand. Zomin de markt de soevereine macht bezit op geweld en zij geen incarnatie is van amour propre of eigenliefde[8] zomin past de invisible hand in de publieke sfeer om het algemeen belang te verwerkelijken en is het algemeen belang hoegenaamd niet de charité of de naaste liefde tot de staat.

Moeten we daarom de parlementaire- of verkiezings democratie afschaffen?

Niettegenstaande de economische existentie de politieke essentie voorgaat als een noodzakelijkheid van het zijnde kunnen we zeker het democratisch model niet negligeren doch wel haar inhoud aanpassen aan de actuele en toekomstige noden zodat deze een liberaal, vrij en pluralistisch karakter dragen.[9] “Democracy is the worst form of government except for all those others that have been tried” stelde Winston Churchill [10]. Democratie is een positieve waardering van de veelheid tegenover de eenheid, gekenmerkt door veelvuldigheid en onenigheid en door geschil en verschil[11] maar we moeten wel dringend de politieke structuren en procedures innoveren om nog te kunnen aansluiten met de actuele en toekomstige samenleving. De verworvenheden van een democratie moeten we blijven koesteren bestaande uit een rechtsbescherming, periodiek gekozen vertegenwoordigers van de burgers, respect voor de belangen van de minderheden en de erkenning van vrijheid.[12]

Deze verworvenheden zijn geen status quo maar moeten continue vooruitlopen op de te verwachte evolutie.

Daarvoor moeten we terug naar de grondvraag en de kern van de doelstelling en taken die een parlementaire democratie en haar uitvoerende macht zou moeten vervullen. We moeten zoeken naar het juiste type/model van democratie voor de hoogtechnologische virtuele maatschappij. Dit doe je niet met meer politiek maar met minder namelijk doelgerichte politiek gefocust op de optimalisatie van haar kerntaken i.p.v. maximalisatie van haar structuur, gezag en belastingen.

Politiek is niet het centrum van onze samenleving maar een hulpinstrument om bepaalde kerntaken zoals infrastructuur, veiligheid, communicatie en monetair beleid, zo efficiënt mogelijk te laten uitvoeren. J.F. Kennedy stelt terecht “Als democratie geen kundige leiders kan voortbrengen is haar kans op overleven klein”[13]. Onze actuele parlementaire democratie is een particratie, waar de politiek partijen de politieke macht delen en het bestuur verpaupert tot een ochlocratie of een ontaarde democratie waar Abraham Lincoln stelling van de volksheerschappij niet meer opgaat “Een regering van het volk, door het volk, voor het volk”[14] . De wil van het volk is nog steeds de legitieme bron voor machtsuitoefening. Doch we moeten ook de kritische vraag durven stellen en de oefening maken zoals Alexis de Toqueville “Kan de volkswil wel geschikt zijn om een effectief beleid te voeren?”

Naar een verlichte open democratie?

Bij wijze van proef, de bestuursvorm van de post-verkiezingsdemocratie zou op onderstaande pijlers kunnen steunen:

Een open politiek systeem, niet de gesloten zekerheid maar de open onzekerheid bepaalt het beleid:

• De beroepspolitici verdwijnen en worden vervangen door een mix van deskundige burgers en een klein aantal nationaal verkozen politieke mandatarissen, zij vormen de uitvoerende macht
• De politieke mandatarissen: zij hebben adequate technische competenties, maar in bijzonder bestuurlijke vaardigheden en een gezonde dosis pragmatisch realisme. Er geschiedt een grondige evaluatie van deze competenties in de pre-, per en post-bestuur fase
• Een minimale staat: enkel kerntaken
• Structureel:

• Politici en hoofdambtenaren zijn hoofdelijk persoonlijk verantwoordelijk voor haar/zijn beheer en vertegenwoordigen eenmaal in hun functie geen politieke partijen
  • Politieke lobby is strafbaar en onwettelijk
  • Om de kennisdiversiteit te verbreden wordt het burgerberaad als een deliberatieve democratie geconsulteerd en vormen ze samen met de uitvoerende macht de wetgevende macht.
  • Het privaat domein wordt verwijderd uit het publiek domein
  • Debatten geschieden, in overeenstemming met de regels van de retorica in een hoffelijke stijl met uitwisseling van de diverse perspectieven, generositeit en begrip en zoekende naar een pragmatisch compromisbeleid
  • Besluitvormingen en de debatten hebben de snelheid die beantwoorden aan een virtuele maatschappij en de vereiste externe omstandigheden. Een crisistijd vraagt een ander structuur en beleid, deze switch moet snel kunnen uitgevoerd worden.

Ik pleit dus voor een open politiek systeem en een minimale politieke structuur met een beperkte representatieve wetgevende -, een niet-demagogische uitvoerende macht en een kleine politiek neutrale en hoogopgeleide administratie. Om tot de uitvoerende macht te kunnen behoren zal de betrokken politieker (ad interim ambtenaar) moeten aantonen dat zij/hij de competentie heeft om het departement vakkundig te leiden. Een jurist is niet zo geschikt op het departement volksgezondheid te leiden als een arts het juridisch departement. Het open politiek model met haar onzekerheden garandeert een vrije geest, vrij co-existenties van de meest ongelijksoortige socio-culturele en politieke ideeën die een garantie zijn voor een politieke dynamiek. De politieke klasse en het management van de administratie zouden hoofdelijk persoonlijk aansprakelijk zijn voor hun beleid. Bij beleidsfalen zullen zij door een politiek neutrale rechtbank beslecht worden met als strafmaat de maatschappelijke beschaming, het scandalum, van de gefaalde.

Het overtollige van de privaat sfeer in de publieke sfeer moet terug naar de burger die ofwel de problematiek behartigt in de eigen oikos, de privaat huishouding, of binnen de vrijwillige private coöperatie, de civil society[15]of het burgerberaad.

Noemt het een verlichte democratie waarbij de gewezen zonnebloem-burger terug zijn eigen verantwoordelijkheid op mag/moet nemen i.p.v. deze door te moeten schuiven naar het politiek gestel. Dit impliceert echter wel dat de burger terug kan genieten van de vruchten van zijn inspanning ipv na de socio-fiscale roofbouw gedwongen te zijn als een bedelaar uit de politieke korf te moeten eten en drinken.

Een politieke vergetelheid zoals de Zijns-vergetelheid?

We moeten ons de vraag stellen of we naast vrijheid en broederlijkheid nog het principe van gelijkheid moeten handhaven. De laatste doelstelling is versmald tot de eis van een economische en financiële gelijkheid i.p.v. de politieke gelijkheid die zich vertaalt heeft in een politieke vergetelheid. De politieke vergetelheid verwaarloost de politieke differentie zijnde het politiek verschil tussen de gelijkheid voor de statische wetten en een veelheid aan meningsuitingen, met de revolterende ongelijkheden. De politieke differentie verdwijnt wanneer politiek een allesoverheersend besturingsapparaat van het privaat leven wordt om de burger in een zuil van uniformiteit te persen en waarbij de uitvoerende macht de taken van de rechterlijke macht zich toe-eigenen.

Er is duidelijk een einde aan zowel politiek als parlementaire democratie d.w.z. er is een grens waar beide niet meer functioneren of disfunctioneren. Op die grens van te veel politiek, het inter-regnum,[16] het moment van nog-niet-dood en nog-niet-geboren zijn, verdwijnt de zonnebloem burger en betreden we in snel tempo de zonsondergang.

Hoeveel menselijkheid kan de burger na het verdwijnen van de zonnekoning nog verdragen of moeten we de vraag stellen hoeveel mens-zijn kan de burger nog dulden na deze politieke vergetelheid. De mens is gedomesticeerd tot burger, als onderdaan van een natiestaat, waarbij vrijheid in onderdanigheid is afgedwongen. Kunnen we dan nog Mensen in zulke structuur? D.w.z. existeren zonder in een politiek model gegoten en versteend te worden. Op de grens van de politieke vergetelheid ontluiken zich systematisch nieuwe paradigma’s waarbij het naakte lichaam zich niet meer kan verschuilen achter de vileine burgerlijke zekerheid, en waar de Mens zich moet ontbergen om te leven.

De Zijnsvergetelheid en de politieke vergetelheid lopen parallel en hun opheffing zal een lange overgangsfase vereisen, om de niet-gevraagde geworpenheid van het zijnde te willen delen, in een gebaar van een nieuwe dynamisch zoekende democratische taligheid.

De naakte open existentie zal met haar dankend denken de politiek ontrafelen van het overtollige politieke en de politieke vergetelheid opheffen en sturen naar een ontocratie, zijnde een integrale samenleving met haar de open ruimte van het ongedachte en het onbewuste.

In aansluiting met Oscar Wilde “Het enige verschil tussen een heilige en een zondaar is dat iedere heilige een verleden heeft en iedere zondaar een toekomst”[17]. Het is aan de politici uit te maken of ze heilige of zondaar willen zijn.

---

[1] Zweig Stefan Aan de Europeanenn van vandaag en morgen IJzer, 2020

[2] Logevall Fredrik,JFK Kennedy’s jonge jaren 1917-1956, Spectrum, 2020, p.472

[3] Baazil Diederik , Meer dan vraag en aanbod, De Groene Amsterdammer 2021 jrg 145, nr 1, p 42-46

[4] Weijts Christiaan , Orwelliaanse kippenhokken,De Groene Amsterdammer ,2021 jrg 145, nr 1, p 68-69

[5] Doorman Maarten, Machiavelli geloofde dat de meeste dingen in de sterren geschreven stonden, NRC 28/01/2021

[6] A.Boot, Stop het zonnebloemkapitalisme van de staat.NRC 30/09/2020

[7] Beter te regeren, moet men minder regeren. Stelling van Marquid d’Argenson.

[8] Hengstmengel Joost, De Homo Economicus Een familiegeschiedenis Boom 2020, p.118 Intermezzo

[9] Zie verder Lefort Claude.Wat is politiek, 2016

[10] Democratie is de slechtste regeringsvorm, op alle andere methoden die al geprobeerd zijn na. Robert Andrew Churchill De Biografie Prometheus 2019

[11] IJsseling Samuel De tijd, het schrift, et verschil, Polis/ Klement 2015 p.123-124

[12] Smeets Hubert, Wij wensen democratie, NRC, 31/03/2011

[13] Logevall Fredrik,JFK Kennedy’s jonge jaren 1917-1956, Spectrum, 2020, p.18

[14] Gettysburg  Adress (19.11.1863)

[15] van den Brink, Ruw ontwaken uit een neoliberale droom en de eigenheid van het Europese contitent, Prometheus, 2020

[16] Blom Philipp, Het grote wereldtoneel, De Bezige Bij, 2020, p.40

[17] Klein Edward, All too human, Pocket Books,1996,p.146-147