Is de onderbouw van het actueel economisch denken niet te strak gestructureerd op de relativiteitstheorie met haar dimensies van tijd, ruimte en zwaartekracht en vergeten we niet te doordenken met het concept van kwantummechanica, de wereld van de kleinste schaal van elektronen, neutronen en fotonen? Naast een spirituele- en mystieke vergetelheid.

We moeten het economisch denken doordenken om te ervaren hoe diep de tektonische plaat van het rationeel denken kan doorschuiven over deze van het spirituele en waar deze ofwel implodeert door haar nonsens of explodeert door een niet doordachte gedachte. Dit geldt eveneens voor de mystieke ervaring die over voorgaande platen bewust of onbewust kan schuiven, waardoor fundamentele paradigma- en axiomaverschuivingen kunnen ontstaan.

Hoeveel spiritualiteit verdraagt de economie en kan haar praxis dit incasseren. Hoe ver kunnen we het economisch denken uitrekken in het spirituele, gegrond op een trans-subjectieve rede of een immanente subjectieve rede. Uitrekken tot zij ofwel verdrinkt in de Styx [1] ,een niemandsland, of zich ontbergt in de intellectuele schoonheid van een Atlantis[2].  De vraag kan evengoed gesteld worden vanuit het spirituele. Hoeveel economische ratio kunnen we laten binnendringen in het spirituele vooraleer het geestelijk het moet afleggen tegen het rationale. Vanaf wanneer slaagt het epistèmè om in doxai. Hoeveel draagkracht heeft de bevruchtende brug tussen beide denkwijzen en wie bezoedelt, vergiftigt, vernietigt of verrijkt.

De kernvraag is hoe komen we tot een spirituele infiltratie, dus de omslag van een een object-gerichte werkelijkheid van materiele goederen naar deze van de geestelijke materie.

Eenmaal een ijkpunt gevonden, dat steeds dynamisch labiel zal blijven, is er de volgende uitdaging hoeveel mystiek verdraagt de economische spirituele sofie en -praxis. Kunnen we het oerbeeld Sophia, de godin van de wijsheid, in overeenstemming brengen met het economisch filosofisch denken, de economische werkelijkheid en haar wetenschappelijke beschouwingen. Dit vereist kennis van zowel de Goddelijke als de menselijke oikonomia en hun onderlinge relaties. [3]

De triniteit van economische ratio, spiritualiteit en mystiek, zal de economische Noumenon [4] ontbergen en de verborgen potenties van het individu laten ontluiken. In de gerichtheid op het meest universele is ook het meest subjectieve omvat. [5]

---

[1] De Styx (Grieks: Στύξ, letterlijk “Haat of afschuw, vooral tegenover mensen”) is de rivier die de bovenwereld of aarde scheidt van de onderwereld of Hades.

[2] Atlantis (Oudgrieks: Ἀτλαντίς, eiland van Atlas) is een mythisch eilandenrijk waarvan de historiciteit onduidelijk is. Atlantis werd voor het eerst vermeld in Plato’s dialogen Timaeus en Critias.

[3] van Kessel Josephien, Sophiology and Modern society. Sergei Bulgakov’s Conceptualization of an Altenative Modern Society. Dissertation       H.J.,Radboud University ,2020,https: hdl.handle.net/2066/214231

[4] Noumenon (van het Grieks νοούμενον, “wat wordt gedacht”) is een term die binnen de filosofie wordt gebruikt om dingen of gebeurtenissen te benoemen die alleen in de geest bestaan, onafhankelijk van de zintuigen.

[5] van den Hoogen Toine. & Peil Jan, Gesprek tussen theologie en economie, Tijdschrift voor Theologie, 2003, Jrg 43, p. 232-256